Blog

Afgelopen week was er in Deventer weer een editie van het grootste kennisfestival van Nederland. Op dit festival komt een grote diversiteit aan mensen bij elkaar die erg geïnteresseerd zijn in de grote veranderingen in onze samenleving. Er zijn allerei sprekers, workshops en panels, maar daarnaast is er ook ruimte voor creativiteit, muziek en theater. Ik was er net als vorig jaar bij en deel graag een paar van mijn inzichten.

De afgelopen jaren ben ik in diverse opdrachten in aanraking gekomen met het onderwerp regelbeheersing. Hierbij gaat het om het expliciet vastleggen van bedrijfsregels naast het vastleggen van processen. Een veel gehoord adagium daarbij is dat er een scheiding is van de ‘Know’ en de ‘Flow’. Met andere woorden, de logistiek van de bedrijfsactiviteiten leg je vast in processchema’s en de kennis van de bedrijfsactiviteiten leg je vast in bedrijfsregels. Echter, als je kijkt wat organiseren in essentie betekent dan kun je stellen dat elke vorm van organisatie begint met het maken van een afspraak tussen 2 mensen en vervolgens handelen conform die afspraak of handelen zodra de afspraak wordt geschonden. Met andere woorden, het meest elementaire onderdeel van een organisatie is de afspraak tussen 2 actoren.

Architectuur is al jaren continu in beweging. We zien met de introductie van een nieuwe versie  (3.0) van Archimate, de standaard taal waarin architecten de wereld in samenhang proberen te beschrijven, architectuur nog meer opschuiven van de harde IT naar de business. En dat is goed nieuws! Met introductie van de zogenaamde “capabilities” (wat een organisatie nodig heeft om iets te kunnen, dus niet het “hoe”) kan met de bestuurder in dezelfde terminologie gesproken worden en meer dan dat : het kan meetbaar gemaakt worden hoe de vlag erbij hangt! Neem bijvoorbeeld een capability “Gegevensmanagement” : wat is momenteel de volwassenheid van gegevensmanagement in de organisatie en waar wil de organisatie naar toe ? Kan door introductie van metadatamanagement en het meetbaar maken van datakwaliteit een stapje in de goede richting gemaakt worden?

In een eerder blog item heb ik al eens betoogd dat architectuur vooral gericht moet zijn op het expliciet maken, verzamelen, transformeren, creëren en verspreiden van kennis. Daar ging ik vooral in op de houding en aanpak van een kennisgebaseerde aanpak. Kennis omvat de verzameling van overtuigingen die we als mens hebben; dingen die we zeker weten. We kunnen echter ook valse overtuigingen hebben; dingen die gewoon niet waar zijn. Wat dit bemoeilijkt is dat onze hersenen onszelf voor de gek houden, door onbewust aannames te doen om voor onszelf een volledig verhaal te maken. In dit blog item wil ik graag laten zien wat de relatie is tussen kennis en de producten die een architect oplevert.

Architectuur gaat inherent over abstractie; het geeft overzicht, toont de patronen, het grotere geheel, de samenhang der dingen. Dat is de kracht van architectuur. Tegelijkertijd is dat de grootste valkuil van architectuur. Door te abstraheren van de werkelijkheid creëren we dingen die eigenlijk niet bestaan. We creëren een virtuele werkelijkheid, waarin we nieuwe woorden introduceren en de eenheden kunnen aanpassen aan wat we toevallig handig vinden. De virtuele werkelijkheid wordt al snel een verzameling van onwerkelijke abstracties. En met deze onwerkelijke abstracties gaan we vervolgens redeneren. Eigenlijk weten we niet meer precies waar we het over hebben. We zijn vooral aan het theoretiseren. En dan vinden we het vreemd dat anderen ons raar aankijken.

Ik heb sterk de indruk dat communicatie in organisaties vaak spaak loopt door taalgebruik, wat uiteindelijk ook funest is voor het bereiken van gezamenlijke doelstellingen. We hebben het heel makkelijk over woorden zoals “doelstelling”, “principe”, “uitgangspunt” en “eis” zonder dat we begrijpen waar we het echt over hebben. Wat de diepere intenties zijn die eraan ten grondslag liggen. We creëren hiermee onbewust afstand, waardoor het ook lastig is om goed contact te maken. De uitspraken gaan een eigen leven leiden en worden een doel op zich. Mensen gaan zich erachter verschuilen en gebruiken het als excuus om zelf geen verantwoordelijkheid te nemen of na te hoeven denken. Een verandering in houding is noodzakelijk. We moeten het met elkaar hebben over intenties.

De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), ook wel bekend onder de General Data Protecton Regulation (GDPR), komt eraan! Deze Europese wetgeving, die de meer bekende Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP) gaat vervangen, is van toepassing met ingang vanaf 25 mei 2018. De wet is voor iedereen die met persoonsgegevens werkt. Het verschil ten opzichte van de eerdere wetgeving (WBP) zit met name op de volgende drie punten:

1. Meer rechten voor de personen om wie het gaat;
2. Meer plichten voor de organisaties die met deze gegevens omgaan (verwerken, verzamelen, gebruiken);
3. Meer controle van de toezichthouder (in de vorm van hoge boetes).

Steeds vaker wordt gebruik gemaakt van het Internet als bron van informatie. Denk hierbij aan vakanties, nieuwe gadgets, maar ook meer dagelijkse dingen zoals het nieuws, het weer, file-informatie en treinreizen. Daardoor zijn er steeds meer leveranciers van (ruwe) gegevens die hun gegevens openbaar beschikbaar stellen zodat anderen hier informatie van kunnen maken waarmee gebruikers (u en ik) hiervan kunnen profiteren. In de meeste gevallen consumeren we deze informatie via apps (denk aan Fllitsmeister, NU.nl of NS Reisplanner) waarmee we bijna real-time onze beslissingen laten beïnvloeden om bijvoorbeeld nog even 5 minuten langer te wachten voordat we naar het treinstation lopen (want we weten dat de trein vertraging heeft).

Het lijkt wel of iedereen overstapt op een blockchain. De term komt te pas en te onpas voorbij, en het schijnt een oplossing te zijn voor alle problemen van de mensheid. Maar als je vraagt hoe dat precies werkt, dan blijft het stil. Veel te technisch, toch? Laten we daarom eens proberen te beschrijven hoe een blockchain zou kunnen werken in het pre-computertijdperk. We gaan honderd jaar terug in de tijd en introduceren een nieuwe munteenheid, de “Bladcoin”. Die analogie maakt blockchain begrijpelijk en maakt meteen de voor- en nadelen inzichtelijk.

Ik geloof dat mensen goede intenties hebben (uitzonderingen daar gelaten). Om iets te bereiken is het alleen de kunst het beste uit mensen te halen. Een belangrijke basis daarvoor is het creëren van bewustzijn. Van onbewust-onbekwaam, naar bewust-onbekwaam naar bewust-bekwaam naar onbewust-bekwaam. Nu denk je natuurlijk; maar bewustzijn waarvan dan? Van alle relevante aspecten. Van zowel objectieve als subjectieve aspecten en van zowel het individuele als het gezamenlijke. Ik ga in de rest van dit blog item in op een aantal meer specifieke zaken waarvan mensen bewust zouden moeten zijn. Bewustzijn is de basis voor de ontwikkeling van jezelf, de organisatie en de maatschappij.