Architectuurprincipe is vlees noch vis

Ik heb al eerder in een blog over architectuurprincipes geschreven, maar ik doe het nog een keer omdat ik merk dat veel mensen dit een moeilijk onderwerp vinden. Ik krijg regelmatig vragen over waarom iets wel of geen goed principe is. Een principe is volgens het woordenboek onder meer een "zelfgekozen regel voor hoe je leeft". Als voorbeeld wordt gegeven dat iemand uit principe vlees eet. Laten we het voorbeeld "vlees noch vis" eens verder uitwerken als ware het een architectuurprincipe.

Wat betekent het als iemand dit principe wil eerbiedigen? Meestal komt zoiets voort uit een langzaam groeiende overtuiging, bijvoorbeeld om niet langer verantwoordelijk te willen zijn voor dierenleed. Op enig moment slaat die overtuiging om in de wens om in de dagelijkse praktijk naar die overtuiging te gaan handelen. Op dat moment ontstaat het principe. Omdat de dagelijkse praktijk ons vaak uitdaagt het rechte pad te verlaten, is het belangrijk om die oorspronkelijke overtuiging vast te houden. We noteren daarom als rationale: "... omdat ik niet verantwoordelijk wil zijn voor dierenleed". Soms liggen aan een principe meerdere overtuigingen ten grondslag. Productie van vlees is –meer dan productie van plantaardig voedsel– belastend voor het milieu. We vullen de rationale daarom aan met: "... omdat vegetarisch eten minder milieubelastend is".

Vegetariër is geen eenduidig begrip.. De ene vegetariër eet wel eieren, de andere niet. De een eet wel kaas, de andere niet. Vlees, vis, je kunt overal over van mening verschillen – herkent u dit, architecten? Het is daarom goed om als vegetariër duidelijk te zijn over je levensovertuiging. Alleen zeggen dat je vegetariër bent is niet voldoende. We noteren daarom als stelling: "Ik eet geen producten waarvoor een dier heeft moeten lijden of sterven". Deze stelling geeft een eenduidig criterium om in onvoorziene situaties snel te kunnen kiezen om iets wel of niet te eten.

Menselijk gedrag heeft altijd impact op anderen. In een relatie is het wel zo praktisch als beide partners vegetariër zijn – of beide niet. Stel dat onze vegetariër zijn/haar partner wil overhalen om mee te doen. Het is dan verstandig om die partner niet alleen te vertellen wat te doen (de stelling) en waarom (de rationale), maar ook wat de consequenties daarvan zijn. Dat voorkomt situaties waarin de partner uitroept: "als ik dat had geweten was ik er nooit aan begonnen!" We maken dus een lijstje met de implicaties van het besluit om vegetariër te worden. Het is daarbij belangrijk om alle zaken te noemen die als nadeel gepercipieerd kunnen worden. We noteren dus als implicaties: "... moeten voortaan lekkere vleesgerechten laten staan", "... kunnen niet meer bij ons favoriete restaurant eten" en "... komen soms in lastige situaties bij etentjes bij vrienden of familie".

Nu wordt het besluit genomen: het gezin wordt vegetariër. Praktisch is om enkele acties te benoemen die nodig zijn om aan het principe gevolg te geven. De eerste en belangrijkste actie bij elk principe is het besluit breed te communiceren zodat anderen kunnen anticiperen op het nieuwe gedrag. We noteren bij de acties: "Familie en vrienden informeren en hen verzoeken voortaan voor ons geen vlees meer op tafel te zetten".

Ook goed is om de momenten te identificeren wanneer eerbiediging van het principe het beste kan worden omgezet in daden. Anders zouden we ongemerkt in een situatie kunnen komen dat handhaving van het principe niet realistisch meer is. We noteren: "tijdens boodschappen doen in supermarkt" en "tijdens kiezen restaurant bij uit eten gaan". In architectuurtermen zouden we spreken van het inbedden in de bedrijfsprocessen. Als we dit gedaan hebben, zijn we in staat om effectief invulling te geven aan het vegetariërschap.

In het bovenstaande heb ik aan de hand van een alledaags voorbeeld een principe uitgewerkt. De belangrijkste eigenschappen hebben we daarbij ingevuld: de stelling, rationale, implicaties, benodigde acties en borgingsmomenten, en ik heb uitgelegd waarom die eigenschappen belangrijk zijn. Er valt echter veel meer te zeggen over principes. Bent u geïnteresseerd? Lees dan het boek "Architecture Principles" of volg de training "architectuurprincipes" van ArchiXL Opleidingen. Nog een handige eindejaarstip: de bovenstaande aanpak is ook bij uitstek geschikt om de jaarlijkse goede voornemens tot een succes te maken! Ik wens u een voorspoedig 2013...

Erwin Oord (eoord@archixl.nl) is principal consultant en partner bij ArchiXL.