De architect als strateeg

Dat beide disciplines niet los van elkaar moeten staan, is voor de meeste consultants en architecten wel duidelijk, maar hoe de aansluiting voor elkaar te krijgen blijkt een stuk moeilijker. Toch is dat voor beide disciplines essentieel: een architectuur die niet wortelt in de organisatiestrategie is gedoemd te mislukken, en een strategie die niet in een architectuur geconcretiseerd wordt blijft altijd een papieren tijger. In deze blog leg ik uit hoe architecten hierin een waardevolle bijdrage kunnen leveren.

Strategic planning

Allereerst wat uitleg over wat een organisatiestrategie eigenlijk is. De term wordt vaak gebruikt als een verzamelnaam voor de uitkomst van wat in vakliteratuur “strategic planning” wordt genoemd. Daarin onderscheiden we de drie stappen visie, missie en strategie. De visie staat voor het toekomstbeeld dat het management heeft. Waar gaat de wereld naartoe in de komende vijf, tien, twintig jaar? De missie staat voor de rol die de organisatie in die toekomstige wereld kan vervullen, oftewel op welke wijze kan de organisatie bijdragen aan het verwezenlijken van dat toekomstbeeld? De strategie staat voor de wijze waarop gestaag aan die missie gebouwd gaat worden.

Te abstract? Laten we eens het fictieve bedrijf “DroneTechXL” als voorbeeld nemen. Het management heeft als toekomstvisie dat drones een belangrijke rol gaan spelen in vrijwel alle dagelijkse activiteiten van alle mensen wereldwijd. De ambitieuze missie die daarbij wordt gekozen, is dat DroneTechXL drones beschikbaar en betaalbaar wil maken voor alle mensen, zowel in de ontwikkelde wereld alsook in arme landen. De strategie die het daarbij wil volgen bestaat uit het consequent nastreven van kostenreducties via onderzoek en ontwikkeling, standaardisatie en schaalvergroting.

Architectuur

Waar komt architectuur nu om de hoek kijken? Als de strategie is opgesteld, begint het echte werk pas: de implementatie. Veel architecten zullen daarbij zoeken naar aansluiting op de geformuleerde strategie. Maar daar gaat het direct al mis. Er ontstaat meteen een tweedeling tussen management, dat visie-missie-strategie “over de schutting werpt” en de werkvloer die daar een eigen interpretatie van maakt en implementeert.

Het probleem daarbij is dat de strategiestukken van de snelle strategyconsultants vaak blijven hangen in abstracte powerpoints, die niet goed begrepen worden en die ook geen rekening houden met de weerbarstige bestaande werkelijkheid. Beter is daarom om architectuur al in de fase van het opstellen van de strategie aan boord te laten stappen. Het middel daarvoor is het formuleren van architectuurprincipes. De belangrijkste boodschap die ik consultants en architecten hierin wil meegeven, is niet te streven naar het opstellen van principes als onderdeel van –of aanvulling op– de strategie, maar uit te gaan van dit:

Architectuurprincipes zíjn de organisatiestrategie!

Dit lijkt wellicht een boude uitspraak, maar wie bijvoorbeeld managementgoeroes als Mintzberg (“strategy is a pattern in a stream of decisions”) of Kvint (“strategy is a system of finding, formulating, and developing a doctrine that will ensure long-term success if followed faithfully”) erop naleest, zal al snel tot de conclusie komen dat het formuleren van een strategie niets anders is dan het maken van een aantal samenhangende, fundamentele, herhaaldelijk toepasbare keuzes die bij consequente navolging bijdragen aan het halen van de beoogde doelen: architectuurprincipes.

Hanteerbaar

Met dit uitgangspunt wordt de toegevoegde waarde van architecten in de strategiefase onmiddellijk helder. Architecten zijn geoefend in het opstellen van architectuurprincipes als gewaagde stellingen met heldere onderbouwing en genadeloze implicaties (zie bijvoorbeeld mijn eerdere blog "Architectuurprincipe is vlees noch vis"). Door de organisatiearchitectuur op te stellen als een samenhangende verzameling architectuurprincipes, wordt die concreet en dus hanteerbaar gemaakt. Daarmee is de aansluiting tussen strategie en implementatie een stuk dichterbij gekomen.

Erwin Oord (eoord@archixl.nl) is a principal consultant and managing partner at ArchiXL.